Kerem Akça, Türkiye de bu ay çikan klasik film DVD lerini degerlendirdi.
Üçü Roman Polanski imzali yedi kayda deger klasik filmin DVD’si raflara girdi bu ay. Bunlar arasinda özellikle “Bitmeyen Balayi”, “Tiksinti”, “1900” ve “Çingeneler Zamani”ni bir adim öne çikartmak sart!
Orson Welles’in ‘kötü adam’i kendisinin canlandirdigi “Bitmeyen Balayi”si (“Touch of Evil”, 1958) kuskusuz klasik kara film döneminin en çok basvurulan kaynaklarindan biridir. Bunun ise üç sebebi vardir: Birincisi o süreci bitirmesi, ikincisi 70’lerde baslayan ‘Amerika’nin daglik kesminde siddet’ meselesinin esin kaynagi olmasi, üçüncüsü ise yönetmenlik becerisini artik en üst noktaya çikarmasidir.
ABD’den çikti Italya’ya uzandi
1958 tarihli eserde Marlene Dietrich’in yüksek kontrast ile yansitilan fahise karakterinden sürekli alt açi ile gösterilen Welles’in dolandirici tiplemesine, açilistaki hala nasil çekildigi anlasilamayan plan sekanstan ‘dinleme cihazlari’ ile sabote etmenin komünizm avina yaptigi göndermelere kadar her sey kara filmin ötesinde bir noktada cereyan etmistir. Zaten esasen bu durumdur Welles’in eserini öngörülü bir basyapita çeviren.
O dönemin ‘kara film’ atilimi, bir taraftan Fransa ile paralel gitmesine karsin Avrupa’nin diger bölgelerine de siçramistir. Zira ülkede 1942’de baslayan Yeni Gerçekçilik akimi, temelde Roberto Rossellini, Luchino Visconti ve Vitorio De Sica gibi kimlik sahibi yönetmenlerle yol alir. Ancak Guisseppe De Sanctis gibi Hollywood geleneklerini seven bir zanaatkara da sahiptir. Yönetmenin DVD’si yeni çikan “Aci Pirinç”i (“Riso Amaro” 1949), kara film etkili, birbirine kazik atma üzerine kurulu, ‘pirinç tarlasi’ni kana ve entrikaya bulayan pembe dizi kivaminda bir eserdir.
Adeta Italya yakin tarihi için bir anit-film
Bu durum De Sanctis’in Pietro Germi ile beraber kalici olmamasina yol açarken, en iyi tanimla sözünü ettigimiz eserinde Avrupa’daki ‘bati aski’nin bir örnegini sunmasini saglamistir. Aslinda Italyan sinemasi bu kadar da ‘çakma’ seylerle yürüyen bir alan degildir.
Zira “1900” (1976), Bernardo Bertolucci’nin o devreden ve Fransiz Yeni Dalgasi’ndan beslenerek serbest bir ruhla yarattigi sinema benliginin keskin bir temsilini sunar. Komünist yerine konan köylüsü ile fasist rejimi ifade eden lider karakteriyle gerçek bir ‘destansilik’ saheseridir. Mussolini rejiminin yarattigi sosyopolitik kaosun portresini çikarmakta üzerine yoktur bu eserin.
300 dakikayi bulan zaman diliminde 1900-1945 arasinda geçenleri hiçbir kisitlama ve dramatik sikintiya mahal vermeden, zeki ve degisken bir stil yoluyla ele alan sinemacinin, Italyan yakin tarihi üzerine sinema külliyatinin en kalici filmlerinden birini ürettigini söyleyenlerin sayisi az degildir.
Balkanlar’in Fellini’sinin öncü eseri
Bu noktada yine ayni kavram isiginda ilerlese de, köy-kasaba kaynakli siradan insanlarin ya da alt kültürlerin hikayelerini anlatan Kusturica’ya geçmek bir hayli saglikli olacaktir. Zira Balkanlarin Fellini’si lakapli sinemacinin adini uluslararasi platforma tasiyan, bol ödüllü “Çingeneler Zamani” (“Dom za vesanje”, 1988) da Türkiye’de ilk kez DVD raflarina girmis bulunuyor.
Adeta gerçeküstücü bir alt kültür portresi ya da kurmaca bir biyografi olarak tanimlanabilecek eser, yönetmenin “Yeralti” (“Underground”, 1995) ve “Hayat Bir Mucizedir” (“Zivot je cudo”, 2004) gibi saheserleri için de öncü kuvvet anlamina gelir.
Polanski’nin üç dikkate deger filmi
Bu listeye adini üç filmle yazdiran Polanski’nin ise daha çok ‘kült’ mertebesine ulasmis eserlerine rastlayabiliyoruz yeni çikan DVD’ler arsinda. Gerçek bir gerçeküstücü politik taslama olarak aksa da ‘seks’e yaklasimi ve burjuvayla ilgili tanimlariyla dikkat çeken “Ne?” (“Che?”, 1972), daha çok ‘gerçek bir Balkan hicivi’ ibaresiyle anilmistir.
‘Disaridan gelen tehdit gerilimi’ olarak özetlenebilecek “Bozuk Düzen”in (“Cul-de-Sac”, 1966) ise “Kurtulus” (“Deliverance”, 1971) ve “Köpekler” (“Straw Dogs”, 1972) ile akraba oldugu söylenebilir. Ancak bu bagimsiz ruhlu ve siyah-beyaz dokulu eserin sinema tarihinde çok fazla önemsenmedigini es geçmemek gerek.
Bu eserler arasinda Polanski’yi esas Polanski yapan ise gerçeküstücü psikolojik-gerilim “Tiksinti”dir (“Repulsion”, 1965). Üstadin sehir üçlemesinin bu ilk halkasi için rahatlikla ‘rüya-kabus-gerçeklik arasinda sikismis bakire bir kadinin alamet-i farikalari’ yorumu yapilabilir. Yönetmenin açi tercihleri ile Hollywood’a siçramasina yarayan eserin ‘kapali alan gerilimi’ konusunda bazi yollar açtigi gerçegini yadsimak mümkün degildir. Catherine Deneuve’ün kariyerinin de kuskusuz en iyi ve boyutlu performanslarindan birine açilmamizi saglar bu yapit.
“Kiralik Sevgili” ve “DNA Korsanlari” da vizyondan önce raflarda!
Steven Soderbergh’in HD ile çektigi “Kiralik Sevgili”si (“The Girlfriend Experience”, 2009), onun filmografisinde varligina alisik oldugumuz bagimsiz filmlerin bir yenisi. Ancak burada anti-kahraman konumunda degerlendirdigi telekiz karakterin hikayesini, fazlaca dil numarasiyla ele almaya çalisinca kendine yakisan bir noktaya ulastigi söylenemez. Bunun devaminda da “Kiralik Sevgili”, ileride sadece ‘Soderbergh bir deneme yapmisti’ tanimiyla laf arasinda anilabilecek bir esere dönüsmüs.
Ülkemizde vizyon sansi bulamayan bir baska film ise “DNA Korsanlari” (“The Gene Generation”, 2007). Kazuki Kiriya’nin “Casshern”i (2004) sonrasi artan çizgi roman dokulu, renk paletini öne çikaran ve dövüs ile aksiyondan stil yaratan siber-punk bilimkurgu mantiginin yeni bir ürünü olarak anilabilir.
Bu noktada Singapur’lu Perry Reginald Leo’nun ilk filminde bazi açmazlara düsmesine karsin, özellikle teknik donanim ve görsellik üzerine yogun çaba sarf ettigi ortada. Bu da yapitin ‘ikinci sinif oyunculuklar’ ve ‘yapay efektler’in varligiyla B sinifindan seslenirken, bunun bilincini hissettirmesine yol açiyor.
Kerem Akça’nin Önerdigi 15 DVD:
1-Bitmeyen Balayi (Touch of Evil)
2-Scott Pilgrim Dünyaya Karsi (Scott Pilgrim vs. the World)
3-Seytan’in Belkemigi (El Espinazo del Diablo)
4-Merdiven Altindakiler (People Under the Stairs)
5-Tiksinti (Repulsion)
6-1900
7-Çingeneler Zamani
8-Sosyal Ag (The Social Network)
9-Paranormal Activity 2
10-Alacakaranlik Efsanesi: Tutulma (Twilight Saga: The Eclipse)
11-Av Mevsimi
12-Yuva (Le Refuge)
13-Borsa: Para Asla Uyumaz (Wall Street: Money Never Sleeps)
14-Zorlu Görev (Get him to the Greek)
15-Yentl
