Ya da iki çocukluk aski, yillar sonra birbirlerini bulup sonra biri digerine kalbini verebilir mi?
Mehmet Günsür ile Belçim Bilgin'in basrolde olduklari 'Ask Tesadüfleri Sever'e konu olan kalp nakilleri, sadece filmlerde mi yasaniyor, yoksa gerçek hayatta bunlarin karsiligi var mi? Sabah Gazetesi'nden Esta Tüzün sordu, Kartal Kosuyolu Yüksek Ihtisas Egitim ve Arastirma Hastanesi'nden Doç. Dr. Kaan Kirali yanitladi...
300 KISI SIRA BEKLIYOR
Türkiye'de kaç kisi kalp nakli için sira bekliyor? Sayilarda artis oldu mu?
Türkiye'de son 20 yildir kalp naklinde önemli ilerlemeler oldu. Bugün Türkiye genelinde yaklasik 250-300 ileri kalp yetmezligi olan hasta, kalp nakli bekliyor.
Kalp nakli Türkiye'de ne kadar zamandir yapiliyor? Gerçek anlamda kalp nakli uygulamasi, 1989 yilinda basladi. Bizim hastanemizde ise bu 22 yillik süre içerisinde 90'in üzerinde hastaya basarili bir sekilde kalp nakli yapildi.
KALBIN CINSIYETI YOKTUR
Kadin kalbi erkege takilabilir mi?
Insan organizmasini meydana getiren organlarin büyük kismi, kisilerin cinsiyetlerinden bagimsizdir. Kalp, karaciger, böbrek, kornea ve pankreas böyle organlardir. Beyin ölümü gerçeklesmis birinden alinip ciddi hastaligi nedeni ile ihtiyaç duyan kadin ya da erkek bir hastaya nakil edilebilirler. Kalp naklinde de cinsiyetin ve etnik kökenin engelleyici bir rolü yoktur.
Nelerin engelleyici rolü vardir?
Önemli olan kalp vericisinin vücut kütlesi ile kalbin nakledilecegi alicinin, vücut kitlesi arasinda bir uyumsuzlugun olmamasidir. Kan grubu uygunsuzlugu ve akciger basinçlarinin anormal farkli olmamasi gerekir. 8 Subat 2003'te ekibimle birlikte yaptigimiz kalp naklinde, bir Alman kadinin kalbi bir Türk gencine takilmisti. Bu kalp nakli, o zaman da basinda oldukça fazla yer almisti. Hem verici kadinin, hem de alici erkegin vücut kütleleri birbirine yakin oldugu için kalp naklinden sonra hasta saglikli bir sekilde hayatina devam etti.
DUYGUSAL TEPKI ÖNEMLI
'Ask Tesadüfleri Sever' filminin senaryosundaki gibi tesadüfen de olsa insanlara tanidiklari insanlarin kalbi nakledilebilir mi?
Organik olarak, insanlara tanidiklarinin veya yakinlarinin kalbi nakledilebilir. Buradaki ortaya çikabilecek tek problem, bu kalbin takildigi hastanin ameliyat sonrasi bu duruma verecegi duygusal tepkilerdir. Psikolojik olarak bu durumu kabullenip atlatan hastalarda bir problem gelismez. Ancak hasta bu psikolojik durumu alt edemezse ruhsal problemler gelisebilir.
TANISMALARINI ISTEMEM
Türkiye'de ölen yakinin kalbini bagislayan kisi ile kalp nakli yapilan kisinin birbirini tanimasina imkan veriyor musunuz?
Hayir, çünkü karsilikli olarak bu bilgilendirme bazi olumsuzluklara yol açabiliyor. Ancak her iki taraf da bu konuda asiri istekli olursa karsilikli bir iletisime izin verebiliyoruz. Ama dogrusu, her iki tarafin da karsilikli bir iletisim içinde olmadan hayatlarina devam etmesidir. "Seni uzaktan sevmek asklarin en güzeli" deyisi ile bu durum daha net anlatilabilir. Kalp nakli yapilan hastanin minnet duygusu kendisine baski olusturmamali, ayni sekilde organ nakline izin veren aile de hayatlarina normal bir sekilde devam edebilmelidir.
Tanismalari sorun yaratir mi?
Bunu tahmin etmek zor... Her sey yolunda giderse bir sorun yok. Ancak olumsuz gelismeler yasanirsa sikintili bir durum olur. Her iki taraf da birbirlerini bilebilir ama bunu iletisim halinde devam ettirmek çok dogru görünmüyor.
DAMARSAL YAPININ UYUMU DA ÖNEMLI
Beyin ölümü gerçeklesmis birinden alinacak kalbin, anatomik yapisi ve fonksiyonel çalismasi normal sinirlarda olmalidir.
Kalp alinmadan yapilan ekokardiyografik inceleme ile kalbin ve ona bagli ana damarsal yapilarin durumlari çok net ortaya konur.
Bu yapilardan birinde bile bir anormallik varsa o kalbin kullanimindan vazgeçilir.
NAKILDEN SONRA HUYLARI DEGISEBILIR
Kalp naklinden sonra insanlarin aliskanliklarinin, sevme sekillerinin degistigine hiç tanik oldunuz mu? Bu konuda çok spekülasyon yapilir ama bir arastirma var mi?
Ülkemizde kalp nakli sayisi kisitli oldugu için bu konuda yapilmis bir çalisma yok. Ancak deneyimlerimiz isiginda, bu konudaki fikirlerimizi dile getirebiliriz. Kalp nakli sonrasi hastanin psikolojik ve duygusal davranislarinin nasil olacagi, hastalarin sosyokültürel düzeylerine, kalp hastaligini benimsemelerine baglidir.
Yani?
Eger hasta bu hastaliga, kalp nakline ve sonrasina iyi hazirlanirsa, operasyon sonrasi huy degisimine pek rastlanmaz. Ameliyattan önce nasillarsa, sonrasinda da ayni sekilde hayatlarina devam ederler. Ama bu hazirlik basarisiz olursa, bu hastalarda agresif bir tutum ortaya çikabilir. Daha saldirgan, hirçin ve bencil olabilirler.
ÇOCUKTAKI KALP YETMEZLIGI BELIRTI VERMEDEN ILERLIYOR
Kalp yetmezligi çocuk yasta görülebiliyor mu?
Çocuk yaslarda da ileri kalp yetmezligi görülebilir ve bu yas grubunda esas etken, tedavisi olmayan dogumsal kalp hastaliklari veya enfeksiyondur. Belirti vermeden yillarca sessiz seyredebilir. Çocuklarda en sik görülen kalp yetmezligi çarpinti, ritim bozuklugu, kolay yorulma ile kendini gösterir.
ILAÇLA TEDAVISI YOK
Kalp yetmezligi oldugu belirlenen çocuklar sagliklarina dikkat ederlerse saglikli bir sekilde büyüyebilirler mi?
Çocuklarda görülen kalp yetmezliginin büyük bir bölümünde, gelisimini etkileyecek bir faktör söz konusu degildir. Esas problem, kalp yetmezligi yüzünden saglikli çocuklar gibi günlük aktiviteleri yapamamalaridir. Bedensel, beyinsel ve duygusal gelisimleri ise normal çocuklar kadar saglikli devam eder. Ancak fiziksel aktivitelerindeki sinirlanmalar, onlari daha içe kapanik veya agresif yapabilir. Baska bir faktör yoksa zeka düzeyleri normaldir. Bu çocuklarda ciddi bir kalp yetmezligi yoksa zaten herhangi bir ilaç kullanimi söz konusu degildir. Çünkü kalp yetmezliginin ilaçla tedavisi yoktur. Sadece sikayetlerin azalmasi için ilaç verilir.
KENDILERINE DIKKAT ETMELERI GEREKIYOR
Kalp naklinden sonra tamamen saglikli bir hayat sürmek mümkün mü?
Eger takilan kalp normal ve yapilan testlerde bir hastalik bulgusu yoksa, kalp naklinden sonra alici normal bir hayat sürdürür. Tabii ki saglikli bireylere göre dikkat etmesi gereken noktalar var... Asiri efor sakincali ama yürüyüs veya yüzme gibi sportif faaliyetler yapabilirler. Asiri yorgunluktan kaçinmalari gerekse de birkaç kat merdiven çikabilirler. Özellikle virüslere bagli enfeksiyonlardan yani kan veya cinsel yolla bulasabilecek hastaliklardan korunmalari gerekir. Ilaç kullanimlari mutlaka doktor kontrolü altinda olmalidir. Kalp çalisma hizini bozacak ilaçlar kötü sonuçlara yol açabilir.
DUYGUSALLIK OLUR
Kalp; beyin ölümü gerçeklesmis kisilerden ölmeden önce alinmasi gereken bir organdir. Organi bagislanan kisinin tüm beyin fonksiyonlari durmustur, bilinçli degildir ama kalbi alindigi an hayati sona erer. Bu yüzden hasta yakinlari duygusal tepkiler verebilmektedir.
